Polacy wśród najbardziej nieufnych narodów świata. „To ma ogromny wpływ na jakość życia”

Zaufanie jest podstawą zdrowych relacji, biznesu i osobistego szczęścia. Strata zaufania może być bolesna, ale nie musi definiować naszej przyszłości.

To historia, która mogła zdarzyć się każdemu. Sandra wierzyła, że ludzie są z natury dobrzy. Tak została wychowana. Była osobą otwartą, chętną do współpracy i dzielenia się swoją wiedzą. Kiedy dostała propozycję współpracy przy nowym projekcie, nie miała wątpliwości, że jej partner biznesowy jest godny zaufania. Wszystko zapowiadało się obiecująco, dopóki nie okazało się, że druga strona zaczęła działać na jej niekorzyść – przejmując jej klientów i kopiując pomysły.

Sandra poczuła się zdradzona, rozczarowana i sfrustrowana. Zaufanie, które budowała latami, w jednej chwili zostało zniszczone.

Utrata zaufania niesie ze sobą ogromny ładunek emocjonalny – frustrację, złość, smutek i poczucie krzywdy.

Sandra miała wrażenie, że została wykorzystana, a jej dobre intencje obciążono etykietą naiwności. Przez długi czas nie potrafiła nikomu zaufać. Zamknęła się na nowe możliwości, bała się ponownego zranienia.

Ale czy życie bez zaufania byłoby lepsze?

Czym jest zaufanie?

Zaufanie indywidualne to osobista skłonność jednostki do ufania innym ludziom, instytucjom lub sobie samemu. Jest to subiektywne przekonanie, że druga osoba (lub instytucja) będzie działać zgodnie z naszymi oczekiwaniami, nie wykorzysta naszej słabości i będzie postępować uczciwie. Zaufanie dzieli się między innymi na zaufanie do innych ludzi i jest to np. wiara, że bliscy, przyjaciele czy współpracownicy będą lojalni i godni zaufania.

Warto przy tym zwrócić uwagę na tzw. zaufanie do siebie, czyli pewność, że poradzimy sobie w trudnych sytuacjach, podejmiemy dobre decyzje i możemy polegać na własnych umiejętnościach.

Na zaufanie mają wpływ zarówno dotychczasowe doświadczenie życiowe, jak i wychowanie oraz kultura. Osoby, które zostały wielokrotnie oszukane, mogą mieć niższy poziom zaufania. Ponadto w społeczeństwach o wysokim poziomie zaufania ludzie są bardziej skłonni ufać innym. Ważna jest także osobowość – osoby o wysokiej otwartości i optymizmie częściej ufają ludziom, natomiast osoby lękliwe i ostrożne są bardziej nieufne.

Zaufanie można podzielić na kilka rodzajów, w zależności od kontekstu, w którym występuje. Warto zwrócić uwagę na zaufanie społeczne, które dotyczy relacji międzyludzkich w większych grupach, społeczeństwie lub organizacjach i kształtuje się w Polsce na zróżnicowanym poziomie.

Jak ufają Polacy

Według badań Centrum Badania Opinii Społecznej (CBOS) z kwietnia 2024 roku, najwyższym zaufaniem Polaków cieszą się: wojsko: 84 proc. zaufania, NATO: 81 proc., policja: 72 proc., władze lokalne: 71 proc., urzędnicy i administracja publiczna: 61 proc., Unia Europejska: ponad 50 proc. Najniższym zaufaniem cieszą się partie polityczne (25 proc.) oraz Trybunał Konstytucyjny (21 proc.).

Z kolei badanie Ipsos z 2022 roku wskazuje, że zaufanie Polaków do różnych grup zawodowych jest niższe niż średnia światowa. Naukowcy cieszą się 48 proc. zaufaniem (średnia globalna: 59 proc.), lekarze: 39 proc. (najniższy wynik wśród badanych krajów; średnia globalna: 59 proc.), nauczyciele: 34 proc. (średnia globalna: 52 proc.). Ponadto, zaufanie do sędziów, policji, prezenterów telewizyjnych oraz duchownych w Polsce jest również na niskim poziomie.

Generalnie niski poziom zaufania społecznego w Polsce jest uważany za cechę wyróżniającą, potwierdzoną przez wielokrotne badania.

Polska od lat znajduje się na ostatnim miejscu w Europie pod względem zaufania w relacjach międzyludzkich, podobne wskaźniki nieufności deklarują jedynie mieszkańcy Portugalii i Grecji. Co więcej, Polska znajduje się wśród krajów o najniższym poziomie zaufania w skali świata (inne kraje o najniższym poziomie zaufania to Brazylia, Malezja i Turcja).

Zaufanie społeczne jest fundamentalnym składnikiem życia społecznego, odgrywającym ważną rolę w każdym z jego wymiarów. W przypadku braku zaufania społecznego niemożliwe jest budowanie trwałych relacji społecznych, ludzie stają się bierni, aspołeczni, ostrożni w relacjach z innymi i przestają wierzyć w skuteczność jakichkolwiek działań.

Według najnowszego badania Edelman Trust Barometer 2025, biznes pozostaje najbardziej zaufaną instytucją na świecie, wyprzedzając rządy, media i organizacje pozarządowe. Jest postrzegany jako bardziej kompetentny (+48 punktów) i etyczny (+29 punktów) niż administracja państwowa.

Jednakże, ogólny poziom zaufania do biznesu spada w miarę wzrostu poczucia krzywdy w społeczeństwie. Badanie ujawnia, że 60 proc. respondentów odczuwa umiarkowane do wysokiego poczucie krzywdy, co prowadzi do erozji zaufania do liderów biznesu.

W Polsce, podobnie jak w innych krajach, zaufanie do biznesu jest wyższe niż do innych instytucji, jednak brak jest konkretnych danych liczbowych dotyczących poziomu zaufania w 2025 roku.

Warto zauważyć, że globalny indeks zaufania (Trust Index), obejmujący zaufanie do mediów, biznesu, rządów i organizacji pozarządowych, wyniósł 56 proc. Innymi słowy, mimo że biznes utrzymuje pozycję najbardziej zaufanej instytucji, rosnące poczucie krzywdy i obaw społecznych stanowi wyzwanie dla liderów biznesowych, którzy muszą podjąć działania na rzecz odbudowy i utrzymania zaufania społecznego.

Jak odbudować zaufanie?

Zaufanie indywidualne to fundament relacji międzyludzkich i poczucia bezpieczeństwa. Ma ogromny wpływ na jakość życia, zdrowie psychiczne i nasze funkcjonowanie w społeczeństwie. Zaufanie nie oznacza naiwności. To decyzja, która pozwala nam budować wartościowe relacje, rozwijać się i osiągać swoje cele. Zgodnie z przysłowiem: „Kto nie ufa, ten sam jest niegodny zaufania”.

Nie możemy oczekiwać lojalności i szczerości, jeśli sami obgadujemy inną osobę za plecami lub sami zamykamy się na relacje.

Wracając do naszej historii, Sandra mogła wybrać drogę cynizmu i nieufności, ale postanowiła inaczej. Zamiast rezygnować z ufności, zaczęła budować ją na nowych fundamentach – świadomego, mądrzejszego podejścia. Pomocna w tym procesie może być psychologia pozytywna, która uczy nas, że to, na czym się koncentrujemy, kształtuje naszą rzeczywistość. W procesie odbudowywania zaufania psychologia pozytywna proponuje kilka skutecznych strategii:

1. Zaufanie stopniowe – zamiast dawać kredyt zaufania od razu, pozwól ludziom go zdobywać.
2. Szczerość i komunikacja – jasne wyrażanie swoich oczekiwań i granic pomaga uniknąć nieporozumień.
3. Analiza i refleksja – warto zastanowić się, czy zaufaliśmy odpowiednim osobom i czy były sygnały ostrzegawcze.
4. Otwartość na nowe doświadczenia – zamknięcie się na ludzi może nas uchronić przed bólem, ale też pozbawić nas nowych możliwości.
5. Budowanie wewnętrznej siły – im bardziej jesteśmy pewni siebie, tym mniej boimy się zaufać innym.

Sandra, dzięki refleksji i pracy nad sobą, nie tylko odbudowała swoje zaufanie do ludzi, ale też znalazła nowych, lojalnych współpracowników. Zrozumiała, że warto ufać, ale mądrzej, stawiając jasne granice, zabezpieczając swoje potrzeby i komunikując oczekiwania. Jej historia pokazuje, że nawet po bolesnych doświadczeniach można odzyskać wiarę w ludzi i żyć pełniej.

Zaufanie jest podstawą zdrowych relacji, biznesu i osobistego szczęścia. Strata zaufania może być bolesna, ale nie musi definiować naszej przyszłości. Warto ufać, bo to właśnie zaufanie daje nam radość, spełnienie i możliwość budowania czegoś wartościowego z innymi ludźmi.

Czy jesteście gotowi, aby dać zaufaniu drugą szansę?