Psychopatyczni liderzy. Nienasycona ambicja, ogromne ego i arogancja

Istnieje ciemna, destrukcyjna strona przywództwa, w której tzw. psychopatyczny lider nie jest zaburzony psychicznie, ale zazwyczaj pewny siebie i przekonany o swojej wielkości. Ignoruje rzeczywistość, wywyższając się, lekceważąc i nie szanując innych. Zdecydowanym tego przeciwieństwem jest etyczne przywództwo.

Do przywództwa można podejść z wielu różnych punktów widzenia, takich jak posiadanie odpowiednich cech, osobowości, charyzmy, wartości lub umiejętności czy przejawianie zachowań.

Wiele definicji przywództwa, choć celowych, nie wydaje się być jasno i precyzyjnie sformułowanych. Część z nich skupia się na procesie transformacji między uczestnikami procesu przywództwa, podczas gdy inne na wpływie nie jednej, lecz również większej liczby osób na daną grupę, zespół czy organizację.

Warto tutaj zadawać pytania o poziom świadomości lidera lub liderki w tym zakresie, gdyż w praktyce czasem może być tak, że dana osoba czy grupa osób może nawet nie zdawać sobie sprawy, że właśnie znaleźli się w tej roli i co istotne, przy okazji świetnie ją realizować.

Przywództwo – niejednorodne i trudne do zdefiniowania

Trudno powiedzieć, na ile można mówić dziś o sposobach na efektywne i skuteczne przywództwo, gdy sama definicja i sposób jego sprawowania to nadal święty Graal, poszukiwany kamień filozoficzny w zarządzaniu. Aktualnie dostępna jest ogromna ilość literatury na ten temat, a sama jej objętość może wydawać się przytłaczająca.

Wnikliwa analiza, poparta posiadaną przeze mnie praktyką biznesową pokazuje, że zarówno w dostępnej literaturze, jak i praktyce, nie ma jednego, wspólnego podejścia ani powszechnie akceptowanej definicji.

Przywództwo jest pojęciem niejednorodnym i trudnym do zdefiniowania, choć stanowi przecież integralną część naszego życia codziennego.

Co więcej, bywa ono rozumiane w różny, czasem nawet sprzeczny sposób. Wybór którejkolwiek z dostępnych dziś definicji jako jedynej, słusznej i wiodącej, wiązałby się z dopuszczeniem pewnych jej ograniczeń, nieścisłości i sprzeczności.

Dlatego proponuję między innymi podejście podkreślające, że jedną ze szczególnych cech przywództwa jest osobista odpowiedzialność lidera lub liderki. Dowody na to, że jest ona nieobecna zarówno na arenie biznesowej, jak i politycznej, zostały szeroko udokumentowane. Wielu prezesów, którzy doprowadzają kierowane przez siebie firmy do upadku i działają nieetycznie, otrzymuje ogromne wynagrodzenia, a następnie odchodzi z firm z wielomilionowymi odprawami. Zamiast ukrywać się ze wstydu, dostają kolejne szanse na zdobycie sławy i zarabianie na swoich historiach, poprzez dalszą promocję i rozgłos w mediach.

Psychopatyczni liderzy

Szczegóły afer i skandali w korporacjach czy Spółkach Skarbu Państwa są przyczyną wielu kryzysów, bankructw lub przynajmniej konieczności przeprowadzania szeroko zakrojonych restrukturyzacji w tych organizacjach. Pokazują, że istnieje ciemna, destrukcyjna strona przywództwa, w której tzw. psychopatyczny lider nie jest zaburzony psychicznie, ale zazwyczaj pewny siebie i przekonany o swojej wielkości. Ignoruje rzeczywistość, wywyższając się, lekceważąc i nie szanując innych.

Liderzy tego typu rozwijają egoistyczne interesy i wykorzystują zasoby organizacji dla uzyskiwania osobistych korzyści.

Są to często narcystyczne osoby, które mogą być emocjonalnie odizolowane i głęboko podejrzliwe. Budują swoje przywództwo poprzez manipulację lub strategie oparte na strachu. W takim przypadku łatwo jest przeoczyć tak zwaną „normalizację dewiacji”, która może prowadzić do rozwoju dysfunkcyjnych zachowań i postaw związanych z utratą zaufania, natężeniem oszczerstw, kłamstw, a nawet oszustw czy przestępstw w organizacji. Istnieje potrzeba braku podkreślania społecznego przyzwolenia na tego typu działania, nagłaśniania i jednocześnie publicznego piętnowania ich i rozliczania.

Jean Lipman-Blumen, profesor polityki publicznej i zachowań organizacyjnych na Uniwersytecie Kalifornijskim, ekspert w dziedzinie przywództwa i zarządzania kryzysowego, przekonuje, że tacy psychopatyczni liderzy lub liderki są tak zwanymi toksycznymi przywódcami, ponieważ ich zachowania mają efekt działania trucizny.

Wykazują nienasyconą ambicję, karmią ogromne ego i emanują arogancją.

Toksyczne i destrukcyjne przywództwo stanowi funkcję trzech obszarów: charakterystyki lidera, profilu jego zwolenników (naśladowców) oraz kontekstu, czyli środowiska, które zachęca do takiego destrukcyjnego przywództwa.

Etyczni liderzy

Zdecydowanym tego przeciwieństwem jest etyczne przywództwo, które powinno charakteryzować się uczciwością, prawością i wiarygodnością. Lider lub liderka powinni ustanawiać standardy etyczne, egzekwować je i angażować się w etyczne działania widoczne dla innych członków (naśladowców) oraz na zewnątrz organizacji.

Etyczne przywództwo definiuje się jako demonstrowanie normatywnie właściwego postępowania poprzez osobiste działania i relacje interpersonalne oraz promowanie takiego postępowania wśród zwolenników (pracowników, naśladowców), między innymi poprzez wzajemną komunikację i wzmacnianie podejmowanych właściwych etycznie decyzji.

Profesor Joanne Ciulla, amerykańska filozof, pionierka w dziedzinie etyki przywództwa twierdzi, że nieetyczne przywództwo w rzeczywistości nie będzie żadnego rodzaju przywództwem, ponieważ musi być ono automatycznie procesem wewnętrznie etycznym. Wartościowy charakter lidera lub liderki jest jego najważniejszym elementem, a zaufanie podstawą.

Etyczne przywództwo podkreśla potrzebę dbania o rozwój ludzi oraz bycia osobą uczciwą i godną zaufania. Ten typ przywództwa można porównać z innymi, pokrewnymi koncepcjami, które łączy troska o moralny wymiar przywództwa, ponieważ prawdziwe przywództwo nie może istnieć bez wartości i etyki.

Dr Monika Różycka, MBA. Rozwiązuje problemy przedsiębiorców. Audytuje modele biznesowe i kulturę organizacyjną. Oferuje doradztwo gospodarcze, finansowe i prawne. Restrukturyzuje koszty i przychody. Buduje strategie i scenariusze przyszłości. Pomaga kobietom w rozwoju zawodowym. Rozwija zaufanie w organizacjach i wspiera liderów w doskonaleniu przywództwa.

Źródło: Wprost